სკოლის სასადილოები ის საკითხია, რომლის მიმართაც არც ერთი მშობელი გულგრილი არ არის. ყველას აინტერესებს, რით იკვებება სკოლაში მისი შვილი, რა პირობებში მზადდება მათთვის განკუთვნილი საკვები, რამდენად კეთილსინდისიერად ასრულებენ ბიზნესოპერატორები დაკისრებულ მოვალეობას, რამდენად ჯანსაღია პროდუქტი, რომლითაც მოსწავლეები იკვებებიან, ვინ ამზადებს საკვებს მათთვის და რა პირობებში, დაცულია თუ არა სანიტარიულ-ჰიგიენური პირობები სკოლის კვების ობიექტებში, მოწმდება თუა არა საკვები ლაბორატორიულად, როგორ ხდება ინსპექტირების პროცესი.
გვესაუბრება სურსათის ეროვნული სააგენტოს უფროსის მოადგილე კახა სოხაძე
— წლების წინ საგანმანათლებლო დაწესებულებებში კვების ობიექტების საკითხი თვითდინებაზე იყო მიშვებული და შესაბამისად, პრობლემებიც არსებობდა. დღესდღეობით ამ მხრივ საგანგაშო მდგომარეობა ნამდვილად არ გვაქვს, თუმცა პრობლემები მაინც არის. როდიდან ხორციელდება სასწავლო დაწესებულებებში მოქმედი კვების ბლოკების აქტიური მონიტორინგი?
— მოგეხსენებათ, სურსათის ეროვნული სააგენტოს ვალდებულებაა სურსათის უვნებლობის კონტროლი, წარმოების, გადამუშავების, დისტრიბუციის ეტაპებზე, რომელიც გულისხმობს საზოგადოებრივ კვების ობიექტებს, ანუ საბოლოოდ მომხმარებლისთვის მიწოდების ეტაპებს. სასკოლო და სკოლამდელი დაწესებულებების კვების ბლოკებიც ერთ-ერთი ასეთი მიმართულებაა. რა თქმა უნდა, ამ შემთხვევაში საქმე ეხება მომავალი თაობის უვნებელი სურსათით უზრუნველყოფის საკითხს, რაც პირდაპირ კავშირშია ჩვენი ახალგაზრდების ჯანმრთელობასთან, ამიტომ სურსათის ეროვნული სააგენტოსთვის ეს საკითხი ერთ-ერთ ძირითად პრიორიტეტს წარმოადგენს. მოგეხსენებათ, ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში ეს საკითხი გარკვეული პირების კეთილსინდისიერებაზე იყო მინდობილი. 2013 წლიდან დაიწყო სასკოლო დაწესებულებების, საბავშვო ბაღების კვების ბლოკების კონტროლი. მინდა გითხრათ, რომ პირველი კონტროლის საფუძველზე მდგომარეობა ნამდვილად არ იყო სახარბიელო. დღევანდელ მდგომარეობას თუ გადავხედავთ და სტატისტიკას გადავავლებთ თვალს, პროგრესი აშკარად იგრძნობა. ტენდენცია პოზიტიურია, თუმცა, ჯერ კიდევ, საკმაოდ ბევრი საკითხია მოსაგვარებელი, კვების ობიექტებზე არსებული მდგომარეობა იდეალური ნამდვილად არ არის, მაგრამ პოზიტივი აშკარაა.
— სასწავლო წლის დაწყებამდე, სურსათის ეროვნულმა სააგენტომ სკოლებისა და საბავშვო ბაღების კვების ბლოკები შეამოწმა. რამდენად დაცულია სასწავლო დაწესებულებების კვების ობიექტებში სურსათის უვნებლობის სტანდარტები?
— სასწავლო წლის დაწყებამდე, სურსათის ეროვნულმა სააგენტომ, ინდიკატორულად, მთელი ქვეყნის მასშტაბით, შეამოწმა სკოლები ინფრასტრუქტურის კუთხით, რათა გაერკვია რამდენად მოწესრიგებული ხვდებოდნენ ახალ სასწავლო წელს. ხაზგასმით აღვნიშნავ, რომ მდგომარეობა იდეალური არ არის, მაგრამ დამაკმაყოფილებელია. სააგენტოს მიერ, პირველ რიგში, გადამოწმდა ის სკოლები, სადაც არასახარბიელო მდგომარეობა იყო. შემოწმების დროს გათვალისწინებული იყო წინა პერიოდის კონტროლის შედეგები. აღსანიშნავია, რომ, გასულ წლებთან შედარებით, სასწავლო დაწესებულებების კვების ბლოკებში სურსათის უვნებლობის სტანდარტების და ჰიგიენური ნორმების დაცვა მნიშვნელოვნად გაუმჯობესდა, რაც სააგენტოს მიერ ბოლო წლებში განხორციელებული აქტიური კონტროლის და ბიზნესოპერატორების ინფორმირების გაზრდის შედეგია; საგრძნობლად შემცირდა დარღვევების რაოდენობა. ჩვენი სპეციალისტების მიერ გაცემული რეკომენდაციების გათვალისწინებით მოწესრიგდა ინფრასტრუქტურა. შემოწმებისას კრიტიკული შეუსაბამობები არ გამოვლენილა. სასწავლო დაწესებულებების კვების ბლოკებში უვნებლობის სტანდარტების დაცვა სააგენტოს ერთ-ერთი პრიორიტეტია. შესაბამისად, სახელმწიფო კონტროლი ამ მიმართულებით მთელი წლის განმავლობაში პერმანენტულად გაგრძელდება.
— წელიწადში რამდენჯერ მოწმდება კვების ბლოკები გეგმიურად და რა შემთხვევაში ხდება არაგეგმიური შემოწმება?
— მოგეხსენებათ, სურსათის უვნებლობის სახელმწიფო კონტროლი ეფუძნება რისკს, ანუ რისკის ანალიზზეა დაფუძნებული და ეს განსაზღვრავს რამდენჯერ და რა მექანიზმებით შემოწმდეს კონკრეტული ბიზნესოპერატორი. ობიექტები წელიწადში, მინიმუმ, ერთხელ მოწმდება. თუმცა, რეკომენდაციების მიცემის შემდეგ, მათი ხელმეორედ გადამოწმება ხდება. ამასთან, საჭიროებიდან გამომდინარე, ხორციელდება გეგმიური და არაგეგმიური შემოწმება. სკოლის კვების ბლოკების შემოწმების მექანიზმები სხვადასხვაა: არის ინსპექტირება, რომელიც გულისხმობს სრული სასურსათო ჯაჭვის კონტროლს ნედლეულიდან საბოლოო პროდუქტამდე, ინფრასტრუქტურის, პერსონალის და ა.შ.; ხორციელდება დოკუმენტური შემოწმება, რომელიც გულისხმობს თანმხლები დოკუმენტაციის, მათ შორის სურსათის ეტიკეტირების კონტროლს; ასევე, სახელმწიფო კონტროლის ერთ-ერთი მექანიზმია სურსათის ლაბორატორიული კვლევა. შემოწმება იმის მიხედვით ხდება, თუ რა მექანიზმია უფრო რელევანტური იმ კონკრეტულ შემთხვევაში. მთელი წლის განმავლობაში ყველა სკოლისა და სკოლამდელი დაწესებულების შემოწმება ხორციელდება, ოღონდ სხვადასხვა მექანიზმის გამოყენებით. რაც შეეხება არაგეგმიურ შემოწმებას, მას აქვს თავისი კონკრეტული სამართლებრივი საფუძვლები. თუ რაიმე სახის მოწამვლასთან გვაქვს საქმე, ან თუ თავად ბიზნესოპერატორი ან სახელმწიფო ორგანო, სახელმწიფო უწყება, მათ შორის, განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო, მუნიციპალიტეტი მოითხოვს ამას და ა.შ. ეს უკვე საფუძველია არაგეგმიური შემოწმების, სხვა შემთხვევაში, სურსათის ეროვნული სააგენტო, შესაბამისი კანონზომიერების დაცვით ახორციელებს ასეთ შემოწმებებს.
— როგორ ხდება კვების ობიექტების მომსახურე პერსონალის ინფორმირება, რა მოთხოვნებს უყენებთ მათ, ტარდება თუ არა მათთვის სპეციალური ტრენინგები?
— მოგეხსენებათ, სურსათის საწარმოებში პერსონალი გადამწყვეტ როლს ასრულებს. მნიშვნელოვანია, რამდენად სწორად ახორციელებენ ისინი თავიანთ საქმიანობას, რამდენად იცავენ ჰიგიენის ელემენტარულ მოთხოვნებს, მათ შორის, პირადი ჰიგიენის, ზედაპირების და ინვენტარის სისუფთავის მოთხოვნებს, რამდენად იყენებენ სამუშაო სივრცეში სპეცტანსაცმელს. რაც შეეხება ტრენინგების ჩატარებას, სააგენტოს თავისი რესურსებით გაუჭირდება მსგავსი აქტივობის განხორციელება. ჩვენ საიტზე განთავსებულია მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციისა (Wჰჴ) და გაეროს სურსათისა და სოფლის მეურნეობის ორგანიზაციის (ფაჴ) შემუშავებული „ხუთი გასაღების პრინციპი უვნებელი სურსათისთვის“. ეს არის ძალიან მარტივი ადაპტირებული ვერსია იმისა, თუ როგორ უნდა დაიცვან პირადი ჰიგიენა სურსათის საწარმოში ან მსგავსი ტიპის ობიექტებში დასაქმებულმა პირებმა. დონორი ორგანიზაციის დახმარებით ეს ტრენინგები ჩაუტარდა საბავშვო ბაღების კვების ბლოკის პერსონალს. ძალიან დიდი იყო დაინტერესება და შესაბამისად, მრავალრიცხოვანი დასწრება. აღსანიშნავია ისიც, რომ შემოწმების დროს ინსპექტორები გარკვეულ რეკომენდაციებს აწვდიან ბიზნესოპერატორებს და კვების ობიექტებზე მომუშავე პერსონალს. ეს არის ელემენტარული სისუფთავის დაცვა, რომელსაც ნებისმიერი დიასახლისი საკუთარ სამზარეულოში უნდა იცავდეს. უმთავრესი გზავნილი ამ „ხუთი გასაღების პრინციპისა უვნებელი სურსათისათვის“ შემდეგია: დაიცავით სისუფთავე; განაცალკევეთ უმი, ანუ დაუმუშავებელი და მომზადებული საკვები; საჭმლის მომზადებისას პროდუქტებმა უნდა გაიარონ სათანადო თერმული დამუშავება; სურსათის შენახვის დროს დაიცავით უვნებელი ტემპერატურული რეჟიმი; გამოიყენეთ უვნებელი წყალი და სასურსათო ნედლეული.
ეს არის ის უმარტივესი საკითხები, რასაც აუცილებლად უნდა იცავდეს ნებისმიერ კვების ობიექტზე მომსახურე პერსონალი.
— რა მდგომარეობაა საბავშვო ბაღების კვების ბლოკებში?
— სურსათის ეროვნული სააგენტოს მიერ გაცემული რეკომენდაციების საფუძველზე, საბავშვო ბაღებში, ევროკავშირის სტანდარტების შესაბამისად, აღარ გამოიყენება ალუმინისგან დამზადებული ინვენტარი, რომელიც მიჩნეულია მეორე კლასიფიკაციის საშიშროების ელემენტად და დაუშვებელია ბავშვთა საკვების მოსამზადებლად. აღსანიშნავია, რომ საბავშვო ბაღების უმეტესობამ მოაწესრიგა ინფრასტრუქტურა და სარემონტო სამუშაოები ეტაპობრივად მიმდინარეობს. თითქმის ყველა საბავშვო ბაღში მოწესრიგდა წყალგაყვანილობა, დაცულია ჰიგიენა, მათ შორის, პერსონალის, დაცულია სურსათის ტემპერატურული რეჟიმი, რეცხვა-დეზინფიცირება. როგორც მოგახსენეთ, საბავშვო ბაღების პერსონალისთვის, პერიოდულად, ტარდება ტრენინგები; საბავშვო ბაღებში სურსათის მომარაგებასთან დაკავშირებული ტენდერის გამოცხადების დროს, სურსათის ეროვნულ სააგენტოსთან თანხმდება ტექნიკური სპეციფიკა და ცხოველური წარმოშობის სურსათის მომარაგების პირობები მკაცრად რეგლამენტირებულია.
— სურსათის ეტიკეტირება ერთ-ერთი ძირითადი მოთხოვნაა. რამდენად არის კვების ობიექტებში ეს მოთხოვნა დაცული?
— სურსათი, რომელიც არ არის ეტიკეტირებული, რა თქმა უნდა, არ გვაძლევს ინფორმაციას თუ რა სახისაა ეს სურსათი, რა ინგრედიენტებია გამოყენებული მის მოსამზადებლად, როდისაა დამზადებული პროდუქტი, ვარგისია თუ არა, დაცულია თუ არა შენახვის პირობები და ა.შ. სურსათის აბსოლუტურ უმრავლესობას აქვს შენახვის დადგენილი პირობები და ვარგისიანობის დადგენილი ვადა. თუ არ არის სურსათი ეტიკეტირებული, რა თქმა უნდა, ეს დარღვევაა და, არც მეტი არც ნაკლები, განადგურებას ექვემდებარება. ასეთ შემთხვევაში, პირდაპირ ირღვევა მომხმარებლის ინტერესები. აქედან გამომდინარე, ეტიკეტირების კონტროლი, ზოგადად სურსათის უვნებლობაში, ერთ-ერთი საფოკუსე ობიექტია და ჩვენი ინსპექტორები ამის კონტროლსაც მკაცრად ახორციელებენ.
— ვინ ადგენს მენიუს მოსწავლეებისთვის? არსებობს თუ არა მარეგულირებელი სარეკომენდაციო მენიუ?
— მენიუს ჯანდაცვის სამინისტრო ადგენს ასაკობრივი ჯგუფების, მოსწავლეების ფიზიოლოგიური მდგომარეობის გათვალისწინებით, მათ შორის, ქრონიკული დაავადების მატარებელი მოსწავლეებისთვის. ჯერჯერობით, მას მხოლოდ სარეკომენდაციო ხასიათი აქვს, ბიზნესოპერატორებს, რომლებიც ახორციელებენ მოსწავლეების სურსათით უზრუნველყოფას, შეუძლიათ გაითვალისწინონ ეს რეკომენდაციები.
— კვების ობიექტზე აღმოჩენილი დარღვევის შემთხვევაში რა სანქციები ვრცელდება ობიექტზე?
— საბედნიეროდ, გასულ წელს, არ გვქონია შემთხვევა, რომ სასკოლო კვების ობიექტზე სასწავლო პროცესი შეგვეჩერებინა. 2014 წელს იყო ორი შემთხვევა, როდესაც კრიტიკული შეუსაბამობის გამო მოგვიწია საწარმოო პროცესის შეჩერება. როცა აშკარაა დარღვევა, რომელიც გავლენას ახდენს სურსათის უვნებლობაზე, შემდგომში — ჯანმრთელობაზე, რა თქმა უნდა, ინსპექტირების დროს, ეს კრიტიკულ შეუსაბამობად განიხილება. ასეთ შემთხვევაში, საწარმოო პროცესი ჩერდება. ხოლო იმ შემთხვევაში, თუ ეს დარღვევა პირდაპირ ზეგავლენას არ ახდენს ჯანმრთელობაზე, ობიექტს შეუძლია ფუნქციონირების გაგრძელება, თუმცა მაკონტროლებელსა და ბიზნეს ოპერატორს შორის ურთიერთშეთანხმების საფუძველზე დათქმულ გონივრულ ვადაში უნდა გამოსწორდეს კონკრეტული დარღვევა. წინააღმდეგ შემთხვევაში, გათვალისწინებულია საჯარიმო სანქცია. ასევეა სხვა ტიპის დარღვევებზე, მათ შორის, ეტიკეტირებაზე, ვადაგასულ სურსათზე და ა.შ.
— რა მდგომარეობაა კერძო სკოლების კვების ობიექტებზე?
— ერთმნიშვნელოვნად ვერ ვიტყვი, რომ კერძო სკოლებში მდგომარეობა უკეთესია, ვიდრე საჯაროში, თუმცა ინფრასტრუქტურა კერძო სკოლებში გაცილებით ახალია, შესაბამისად, სივრცე ახლებურადაა დაგეგმარებული. ინფრასტრუქტურა იძლევა იმის საშუალებას, რომ სწორად იქნეს მართული სურსათის უვნებლობის საკითხები, თუმცა იქაც გარკვეული შენიშვნები გვქონდა. აქვე მინდა დავამატო, რომ კერძო სკოლებიც იმავე პრინციპით კონტროლდება, როგორც საჯარო სკოლები.
ესაუბრა მაკა ყიფიანი
ყველა უფლება დაცულია
